การขนส่งของประเทศไทยในบริบทอาเซียน: ข้อบกพร่อง ต้นทุน และแนวทางปฏิรูปเพื่อขับเคลื่อนเศรษฐกิจ

1. ภาพรวมการขนส่งของประเทศไทยเมื่อเทียบกับประเทศอาเซียน

ประเทศไทยถือเป็นหนึ่งในศูนย์กลางด้านโลจิสติกส์ของภูมิภาคอาเซียน มีทำเลที่ตั้งเชิงยุทธศาสตร์ซึ่งสามารถเชื่อมโยงระหว่างจีน เมียนมา ลาว และประเทศในกลุ่ม CLMV รวมถึงอ่าวไทยและทะเลอันดามัน อย่างไรก็ตาม ประสิทธิภาพของระบบขนส่งไทยยังมีข้อจำกัดหลายด้าน โดยเฉพาะในเรื่องของต้นทุน ระยะเวลา และการพึ่งพาการขนส่งทางถนนในระดับสูง

*LPI = Logistics Performance Index โดยธนาคารโลก (0–5)

2. ปัญหาและข้อบกพร่องของระบบขนส่งไทย

2.1 พึ่งพาการขนส่งทางถนนมากเกินไป (~88%)

• ทำให้ต้นทุนสูงกว่าการขนส่งทางรางหรือทางเรือ

• เกิดความแออัด เสี่ยงอุบัติเหตุ และมลพิษสูง

• ขาดระบบ intermodal transport ที่ไร้รอยต่อ

2.2 ระบบรางยังไม่เชื่อมโยงอย่างมีประสิทธิภาพ

• ระบบรางปัจจุบันยังครอบคลุมจำกัด

• ไม่มีการขนส่งทางรางเชิงพาณิชย์ที่มีประสิทธิภาพเท่าประเทศอย่างจีนหรือเวียดนาม

2.3 โครงสร้างพื้นฐานทางน้ำและอากาศยังไม่เชื่อมโยงกับโลจิสติกส์ภายในประเทศ

• ท่าเรือแหลมฉบังยังไม่สามารถแข่งขันกับ Port Klang (มาเลเซีย) หรือ Singapore Port

• ท่าเรือแม่น้ำ/ท่าเรือภายในประเทศยังไม่ถูกพัฒนาเต็มที่

2.4 ปัญหาด้านกฎหมาย การอนุญาต และระบบราชการ

• การเคลื่อนย้ายสินค้าระหว่างจังหวัด/ระหว่างประเทศยังใช้เวลานาน

• ระบบภาษี ค่าธรรมเนียม และเอกสารซ้ำซ้อน

3. วิเคราะห์ต้นทุนการขนส่งของประเทศไทย

• ต้นทุนโลจิสติกส์รวม: ~13.9% ของ GDP

• ต้นทุนการขนส่ง (Transport Cost): คิดเป็น ~60% ของต้นทุนโลจิสติกส์

• ต้นทุนแฝง เช่น เวลาในการขนส่ง, ความสูญเสียจากอุบัติเหตุ, ค่าพลังงาน, ความล่าช้า

• เมื่อเทียบกับสิงคโปร์และมาเลเซีย ไทยยังมีต้นทุนการขนส่งสูงกว่ามาก ซึ่งส่งผลโดยตรงต่อความสามารถในการแข่งขันด้านการส่งออก

4. แนวทางแก้ไขและคำแนะนำเชิงยุทธศาสตร์

4.1 พัฒนาโครงสร้างพื้นฐานเชิงรุกแบบบูรณาการ (Integrated Infrastructure Investment)

• ขยายระบบรางทั้งรถไฟทางคู่และรถไฟความเร็วสูงเชิงพาณิชย์

• พัฒนาโครงข่ายโลจิสติกส์เชื่อมโยงท่าเรือ – เขตอุตสาหกรรม – พรมแดน

• พัฒนา Smart Logistics Park ในเขตเศรษฐกิจพิเศษ

4.2 ผลักดันการใช้ “Multimodal Transport” เพื่อลดต้นทุน

• ส่งเสริมการใช้รถไฟ + เรือในเส้นทางภายในและส่งออก

• พัฒนาโครงสร้างพื้นฐานดิจิทัล เช่น ระบบติดตามการขนส่ง (GPS, IoT)

• สนับสนุนระบบ Cold Chain Logistics เพื่อสินค้าเกษตรและอาหาร

4.3 ปฏิรูประบบกฎระเบียบและลดต้นทุนแฝง

• ปรับขั้นตอนการผ่านแดน, ศุลกากร, และพิธีการให้เป็นดิจิทัล

• ลดภาษีอุปกรณ์ขนส่งสมัยใหม่ เช่น รถบรรทุกไฟฟ้า

• พัฒนา Single Window Logistics Platform ระดับชาติ

4.4 ส่งเสริมการขนส่งสีเขียวและยั่งยืน (Green & Sustainable Transport)

• ส่งเสริมรถบรรทุก EV และไฮโดรเจน

• พัฒนาเส้นทางขนส่งทางน้ำในลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาและแม่น้ำโขง

• บูรณาการ AI เพื่อคาดการณ์ความแออัดและจัดเส้นทางอัตโนมัติ

4.5 เพิ่มความสามารถในการแข่งขันผ่านการพัฒนาบุคลากรโลจิสติกส์

• ส่งเสริมหลักสูตร Logistics 4.0

• ใช้ AI และระบบอัตโนมัติในคลังสินค้าและศูนย์กระจายสินค้า

• ส่งเสริมความร่วมมือภาครัฐ-เอกชน-สถาบันการศึกษา

5. บทสรุป: ระบบขนส่งคือหัวใจของความสามารถในการแข่งขันของชาติ

หากประเทศไทยสามารถปฏิรูประบบขนส่งให้มีประสิทธิภาพ ทันสมัย เชื่อมโยงไร้รอยต่อ และยั่งยืน จะสามารถลดต้นทุนโลจิสติกส์ลงเหลือ 10% ของ GDP ได้ในระยะกลาง ซึ่งจะเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันด้านการค้าระหว่างประเทศ และสนับสนุนเป้าหมายการเป็น “ศูนย์กลางการขนส่งและโลจิสติกส์ของอาเซียน” ได้อย่างแท้จริง